SŁUCH FONEMATYCZNY
Słuch jest jednym ze zmysłów człowieka, który umożliwia odbieranie bodźców, a także porozumiewanie się z otoczeniem. To również umiejętność rozróżniania dźwięków, wysokości tonów, melodii. Istnieją trzy rodzaje słuchu:
- słuch fizyczny,
- słuch muzyczny,
- słuch fonematyczny.
Słuch fonematyczny to słuch związany z mową.
Jest wiele różnych definicji słuchu fonematycznego. Jedna z nich, określa słuch fonematyczny jako umiejętność rozróżniania fonemów (dźwięków mowy ludzkiej), występujących w danym języku. Wg niej jest to złożony proces analizy i syntezy dźwięków mowy. Oznacza to, że dziecko może wyodrębnić z potoku mowy - wyrazy, w wyrazach - sylaby, w sylabach - głoski, a także uchwycić kolejność głosek w wyrazie.
Właściwie wykształcony słuch fonematyczny umożliwia prawidłową wymowę, wychwytywanie różnic między słowami podobnie brzmiącymi, ale mającymi inne znaczenie, a w końcu dokonywanie analizy i syntezy słuchowej wyrazów, co stanowi podstawę w nauce czytania i pisania. Słuch fonematyczny kształtuje się w trakcie rozwoju mowy dziecka w sposób spontaniczny i niezamierzony.
Przykłady ćwiczeń słuchu fonematycznego
- dobieranie par obrazków, których nazwy kończą się taką samą głoską
- podział obrazków(wyrazów) ze względu na obecność głoseki "syczącej" i "szumiącej"
- dobieranie w pary obrazków(wyrazów), które różnią się tylko jedną głoską (tzw. paronimy)
boli- goli wata-łata
- właściwe wskazanie wyrazu, będącego nazwą grafiki
Zaburzenia słuchu fonematycznego utrudniają rozumienie mowy i są przyczyną m.in.
- wadliwej realizacji głosek (opuszcza, przestawia lub dodaje różne głoski, sylaby), powodującej trudności w czytaniu (uporczywe literowanie) i pisaniu ze słuchu dłuższych wyrazów, zniekształcanie wyrazów w dyktandzie (niekiedy dysleksja, dysgrafia);
- trudności w rozumieniu złożonych instrukcji i poleceń słownych;
- trudności w zapamiętywaniu, powtarzaniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań;
- trudności w tworzeniu zdań i opowiadań, ubogiego zasobu słów, występowania agramatyzmów, prymitywnych, prostych zdań w opowiadaniu;
- trudności w pisowni wyrazów ze zmiękczeniami, kłopoty z różnicowaniem j - i, opuszczanie wyrazów, końcówek wyrazów, zamiana głosek dźwięcznych na bezdźwięczne, syczących głosek na szumiące;
- trudności w zapamiętaniu, powtórzeniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań;
- opóźnionego rozwoju mowy i wad wymowy, dziecko dobrze słyszy słowa, lecz w ciągu mownym nie potrafi rozróżnić pojedynczych dźwięków, lub złożyć je w całość dźwiękową.
- trudności w różnicowaniu dźwięków mowy (głównie tych o podobnym brzmieniu)
i określeniu ich położenia w wyrazie (na początku, w środku, na końcu,); - trudności z rozróżnianiem tzw. paronimów, czyli słów różniących się jedną głoską np. t - d;
- problemów z dokonywaniem analizy sylabowej i głoskowej wyrazów;
- trudności w syntetyzowaniu (scalaniu) sylab i głosek w wyrazie;
- nieprawidłowego odczytywania znaczeń wyrazów, np. buty - budy, oraz wadliwej wymowy (zdarzyć się może np. buty - „puty”);
- problemów w pisaniu, zwłaszcza z dwuznakami, spółgłoskami miękkimi, dźwięcznymi i bezdźwięcznymi;
- trudności w nauce języka obcego.
Przykłady ćwiczeń słuchu fonematycznego oraz karty pracy znjdujdują się w załącznikach.
Bibliografia :
- Maurer A., Dźwięki mowy. Program kształcenia świadomości fonologicznej dla dzieci przedszkolnych i szkolnych, Kraków 2011,
- Skorek E. M., Terapia pedagogiczna. Zaburzenia rozwoju psychoruchowego dzieci, Kraków 2010,
- Rocławski B., Słuch fonemowy i fonetyczny. Teoria i praktyka, Wyd. Glottispol 2003
- Sachajska E., Uczymy poprawnej wymowy, WsiP, Warszawa 1981
Karty pracy pochodza ze stron:
- pomysłowesmyki
- terapiapl
- printoteka